Mastodon designing futures where nothing will occur

zaterdag 31 december 2016

2016: De Toekomst Hervonden



2016, het jaar dat de 21ste eeuw begon, of zich in volle glorie ontvouwde. Er was dit jaar een half pathetisch/half ironische neiging om 2016 als een soort Magere Hein te personificeren die allerlei beroemdheden vermoordde. Vanzelfsprekend bestaat hier een rationele verklaring voor. Popcultuur explodeerde in de jaren zestig en veel artiesten en sterren van die generatie raken op leeftijd. Aangezien de levensstijl van dit gilde over het algemeen niet het gezondste is geweest zullen de komende jaren nog veel meer volgen. Maar zelfs zonder excessen is duidelijk dat een leven als artiest het lichaam op soms onvoorziene manieren sloopt. Of het nu Prince is die aan chronische heuppijn leed door jaren lang op hoge hakken op te treden of dj’s die in een permanente jetlag leven en jarenlang in rokerige zalen hebben gedraaid. En die opoffering voor de kunst heeft natuurlijk zijn romantische charme.

2016 voelde als de slang die vervelt en zijn oude huid achter laat. In culturele zin is een proces van afsluiting begonnen, reden waarom retromania opeens lijkt te verdampen. In minder macabere zin was het ergens een opluchting dat Bob Dylan de Nobelprijs van de Literatuur kreeg. De triomf waar een groot deel van zijn generatie jarenlang naar smachtte. Maar met de ultieme blijk van goedkeuring wordt dit culturele moment definitief onderdeel van het establishment. Het was dan ook perfect dat Patti Smith, de museumdirectrice van rock ‘n’ roll, de prijs voor Dylan in ontvangst nam. Bevrijd kan de popcultuur verder uitdijen zonder ooit de kracht van die originele explosie te evenaren.

Maatschappelijk is eenzelfde vervelling gaande waar lastig grip op is te krijgen. Rationeel observerend zie je de verandering gebeuren, een trage ontmanteling van een stelsel van democratie, welvaartsstaat en natiestaat door onhoudbare globalisering en technologisering. Dit heeft bepaalde processen in gang gezet die niet te stuiten lijken: het concept van democratie is blijkbaar zo zwak dat het geen alternatief kan verzinnen voor een vrijwillige metamorfose naar een controlestaat die xenofobie gretig kanaliseert. Je weet het, je voelt het, maar in je dagelijkse realiteit blijf je er in West-Europa weinig van merken. Blijft dat zo? Of komt de klap des te harder, op een semi-onvoorspelbare manier?

Ik spreek niet graag over een Derde Wereldoorlog omdat ons altijd werd geleerd dat die het einde van alles betekende. En een oorlog van dat kaliber hoop ik toch niet mee te maken. Maar als je eerlijk bent is op een ander niveau iets veel geniepiger aan de hand, een soort permanente ambient oorlog die net buiten het gezichtsveld, het Europese continent, plaatsvindt maar waar de gevolgen alleen indirect voelbaar zijn in de vorm van vluchtelingen (waar over het algemeen onmenselijk, een ongewilde abstractie, mee wordt omgegaan.) En er woedt zonder twijfel een Koude Oorlog 2.0 waar moeilijk de contouren van zijn te ontwaren, half bluf en mystificatie, maar aan de andere kant met een mogelijk reële invloed op verkiezingen. Overigens een manier van oorlogvoeren die iedereen met een vooruitziende blik al minstens 30 jaar geleden had kunnen zien aankomen terwijl overheden straaljagers bleven kopen. Het leger gebaseerd op principes uit de 20ste eeuw lijkt net zo onthand als ruiters die aan het begin van de Eerste Wereldoorlog opeens geconfronteerd werden met mitrailleurs. Maar in plaats van de militair te hervormen naar een informatiespecialist keert het leger naar binnen toe om in steeds meer landen (Verenigde Staten, Frankrijk en Turkije) een synthese of vervanging te vormen van de politiemacht. Inderdaad een van de hoekstenen van fascisme.



Het is lastig om nog tegenkrachten te vinden. In parlementaire democratieën is bijna elk alternatief of verschil platgewalst door de neoliberale consensus. Burgers die veranderingen willen doorvoeren weten dat ze gerichte projecten moeten organiseren en zelf initiatief dienen te nemen om bureaucratieën te breken. De ergste excessen op collectief niveau worden alleen nog tegengehouden in de rechtszaal en je kunt je afvragen hoe lang het duurt voordat het mandaat van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens wordt teruggedrongen (een van de meest gehate instituties door populisten en nationalisten: wees op je hoede als je de term 'activistische juristen' hoort.)

De vierde macht, journalistiek, is vrijwel compleet geërodeerd doordat het niet adequaat kon omgaan met digitale technologie. De zonde van de journalistiek is dat het is meegegaan in het digitale verdienmodel van de klik. De klik die leeft bij gratie van schandaal, beroemdheid, irritatie, woede, meningen. Populistische politici weten als geen ander de klik te gebruiken. Het zijn trollen die een nieuwe generatie journalist, niet meer wezenlijk geïnteresseerd in feiten of controle van macht, onweerstaanbaar vindt en waar goedwillenden op social media steeds maar in blijven trappen door te reageren terwijl daardoor de boodschap verspreidt. In Nederland zijn een handvol journalisten er nu ten aanzien van Wilders achtergekomen, worden de mechanismen in kaart gebracht, maar natuurlijk jaren te laat.

Gaan we dan een hopeloze periode tegemoet? In zekere zin hoeft dat helemaal niet, al zullen de gevolgen van klimaatverandering er de komende decennia in blijven hakken. Nog steeds leven we in een mogelijke transitieperiode naar een nieuw soort levensverbanden waarin de mens op diverse manieren met digitale informatie en nieuwe artificiële levensvormen zal omgaan. Langzaam begint de dagelijkse realiteit te veranderen, nu nog op vaak knullige wijze maar ongetwijfeld zal dit steeds geavanceerder worden. In die vergaande digitalisering ligt een verlies van autonomie verscholen, want we worden steeds meer onderdeel van digitale netwerken waaraan we beslissingen delegeren of afhankelijk van worden (hoe voel je je wanneer internet tijdelijk uitvalt?) Maar wellicht zal dit ook een verlies van psychische autonomie inhouden, een vorm van egoverlies die niet ongunstig hoeft uit te pakken.

De laatste tijd heb ik me weer meer verdiept in de natuurwetenschappen, een wereld van ultrakorte en onvoorstelbaar lange tijdspannen, met een aanstekelijke positieve blik, gedreven door nieuwsgierigheid en fantasie. Een wereld ook waar men fundamentele inzichten kritisch ondervraagt en bijvoorbeeld theorieën van Einstein aan het wankelen worden gebracht. Een wereld die zijn puriteinen kent en ook niet immuun is voor de verrottende invloed van geld en hypes maar in wezen naar voren kijkt en niet bang is. Het recept tegen negativisme en het feitenvrije klimaat dat politiek en media heeft gecreëerd (Forbes is verrassend genoeg een hele goede bron voor toegankelijke wetenschapsartikelen.)

                                                           *

Het afgelopen jaar was op persoonlijk niveau vreemd maar buitengewoon positief van aard. Ik kreeg de kans om het bestaan als freelancer achter me te laten net toen ik mijn laatste boek had gepubliceerd, wat mij meer rust gaf en minder tijd voor vrije associatie. Hierdoor kon ik onvermijdelijk minder aandacht besteden aan De Toekomst Hervonden. Vreemd genoeg begonnen na de zomer de bezoekersaantallen enorm toe te nemen, wat de cynicus in mij vooral wijt aan een, mij verder onbekende, verandering bij Google. December is zelf de meest populaire maand ooit geweest. Dan verschijnt al snel bij mij het idee om te stoppen op een hoogtepunt. Zoals De Jeugd van Tegenwoordig en De Zijlijn bovendien observeerde: iedereen heeft tegenwoordig een mening. Dan voelt je eigen bijdrage snel nutteloos. Maar al zal de frequentie van schrijven minder worden, wil ik het blog toch open houden, een kanaal waar ik bepaalde ideeën kwijt kan, de hopelijk positieve kanten van de 21ste eeuw.

woensdag 21 december 2016

Bowie(s)

The 20th century was the age of the frontline news photo, the water-cooler TV moment, the must-have LP, but all those heat-of-the-moment things have been demoted or disappeared in our new century's digital realignment. In our current post-everything age, Bowie's death was another reminder of how times have changed: an oldtime star who once enacted his alter ego Ziggy Stardust's demise as an old-fashioned diva-esque theatrical goodbye-ee, and who more or less staged his own death online, with admirable restraint, impeccable good manners, and a profoundly surprising, legacy-salvaging last work, Blackstar. His career began in the early-to-mid 1960s when rock music itself had barely got up a head of steam, BBC2 had just become the UK's third TV channel, and there was very little 'media' to register the underground tremors of rock. By the time he died, the music and the culture it gave birth to had boomed, then bust. There is still music and obscene amounts of money to be made – perhaps more than ever. But it sometimes all feels like little more than a Potemkin masquerade, mass nostalgia for a time when rock really mattered. It's impossible to imagine something like Bowie's masterpiece Low (1977) coming out now, an album split down the middle like an old Mad centrepiece, one half fidgety pop songs (the whitest blues ever recorded), the other just pure tone.
Ian Penman in London Review of Books. Onder het mom van een recensie van vier boeken over Bowie en glamrock gaat de meester natuurlijk zijn eigen gang en maakt vervolgens de boeken onnodig. Best wel een streek. Ik vraag me trouwens af hoe lang het nog duurt voordat dit soort artikelen ook niet meer dan een herinnering zijn. In zekere zin kunnen ze alleen in deze periode worden geschreven, een wijze melancholie van iemand die weet dat een tijdperk ten einde is gekomen en de toekomst...ondenkbaar is?

donderdag 15 december 2016

Favoriete albums van 2016

Het jaartje wel, dat 2016 (daarover later meer in een uitgebreid statement). Muzikaal interessant, niet uitgesproken futuristisch, maar de ergste retromania zit er toch wel op. Een sterk jaar voor techno en electronica in het algemeen mag ik wel stellen. Nog steeds vraag ik me af of dit wat betekent voorbij muziek an sich want de clubcultuur lijkt nog steeds vastgeroest in dezelfde patronen van de afgelopen 25 jaar. Mijn jonge collega’s kunnen zich vrolijk maken over het feit dat ik nog een nieuwe cd-speler koop maar hun clubervaring (en veel van de dj’s die ze goed vinden) is vrijwel ongewijzigd sinds de dagen dat ik als de jonge Dionysus anoniem over de dansvloeren zwierf (bij hun lijkt het meer een sociaal evenement, met muziek als achtergrond.) Hoe dan ook, met gemak tien uitstekende platen gevonden met weer de traditionele uitschieter die als eerste wordt genoemd, de rest in willekeurige volgorde.

The Avalanches – Wildflower
Als Paul’s Boutique de Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band is en It Takes a Nation of Millions de Are You Experienced? dan is Wildflower de Smile van het sampledelia tijdperk. Boem! Niets meer, niets minder. Het duurde jaren voordat hij eindelijk verscheen, op het eerste gehoor was er even twijfel, maar er is dit jaar geen album verschenen dat wat betreft diepte van geluid, ambitie, intertextualiteit, plezier, samenspel van technologie en herinnering in de buurt kwam van Wildflower.

Biosphere – Departed Glories
Zwaarmoedig en spookachtig. Pure ambient. Biosphere uit het niets weer terug in topvorm. Zoals de beste albums in 2016 nog lang niet verzadigd.

The Orb – Cow/Chill Out, World!
Van dezelfde status als Biosphere en ik verwachtte eerlijk gezegd dat zij de lichtvoetige, vrolijke ambient interpretatie zouden presenteren (ten opzichte van Departed Glories). Toch is Cow/Chill Out, World! lange tijd even ongrijpbaar. Het idee is meteen sterk: een doorlopende suite van post-Tangerine Dream Kosmische Musik met een paar trademark droge Engelse stemmen en veel vogelgeluiden. Het aha-moment kwam natuurlijk luisterend op de bank, half in slaap gevallen, waar de melodieën opeens fantastische patronen maakten die compleet logisch klonken. Alweer een stap voorwaarts in een inmiddels imposante carrière.

ABC – The Lexicon of Love II 
2016 was het jaar van onverwachte releases en deze had ik zeker niet zien aankomen. Kon dit goed gaan? Verrassend genoeg wel. Een klassieke popplaat krijgt zowaar 34 jaar later een volwaardig vervolg. Niet dat je het nog op de radio zult horen. Dit is elegante en slimme pop met echte refreinen en melodieën die te subtiel is voor de dictatuur van het format. Een groep die op de mooiste podia hoort te schitteren (Royal Albert Hall in het thuisland), maar in werkelijkheid in Zoetermeer en Hilversum optreedt. Feit. (Al heeft dat ook zijn absurde charme).

Autechre – elseq
Intimiderende opgave natuurlijk, meer dan vier uur Autechre in een keer. Waar haal je de tijd tegenwoordig vandaan? Op werk? Een collega liep op werk langs onze geluidsinstallatie en observeerde bezorgd “dat er iets mis was met de radio.” Maar wie het als ambient opzet komt er al snel achter dat hier weer prachtige tracks op staan met vaak imposante lengte. Stugge futuristen die nog steeds iedereen twee stappen voor zijn.

Richie Hawtin – From My Mind To Yours
Arme Richie Hawtin kan het niet goed doen. Maakt hij een emotionele technoplaat als Ex krijgt hij te horen dat het niet zo goed is als zijn oude werk, maakt hij zoals op From My Mind To Yours een verzameling tracks in zijn oude stijlen, is de kritiek dat hij teveel terugblikt. Kortom, gezeik. De realiteit is dat Hawtin hoorbaar plezier had in het maken van ongecompliceerde techno- en acidtracks. En wanneer hij zich er toe zet kan niemand dat beter.

Juan Atkins & Moritz Von Oswald present Borderland – Transport
Het echte vervolg op Deep Space. Techno op zijn meest kosmisch. De lightest side of The Force.

A Made Up Sound – A Made Up Sound
Ik zal maar gewoon toegeven dat het werk van Dave Huysmans sinds zijn eerste 2562 werk als het spreekwoordelijke vliegtuig vol coke onder de radar is gevlogen. Een enthousiaste recensie op Resident Advisor leek een goede aanleiding om eens ongehoord deze dubbele compilatie met werk sinds 2006 aan te schaffen. Wat me in eerste instantie opviel is hoe afstandelijk zijn muziek is, bijna didactisch, lessen in de mogelijke structurele flexibiliteit van techno. In zekere zin keert A Made Up Sound terug naar de originele kilheid van house als pure machinemuziek: circuits, elektriciteit, bliepjes, pulsjes, aan/uit. Intrigerend op dezelfde manier als door een microscoop kijken hoe nieuw chemische processen bekende materialen vervormen.

Kemper Norton – Toll
Engeland op zijn best. Dit is je neo-Aphex cornish folktechno. Deze keer minder intiem psychedelisch en meer duister realistisch (doorweven met vleugjes van lokale legendes). Geïnspireerd door de ramp met de olietanker Torrey Canyon in 1967 die nog steeds sporen achter laat op de stranden van Cornwall omdat autoriteiten zo snugger waren om het in brand te steken. De betere organische electronica.

Francesco Tristano - Surface Tension
All good things for those who wait. Dat geldt voor einde jaarslijstjes (deze release van eind november zou ik bijna ongehoord uit principe in de lijst hebben gezet) en het handvol discipelen dat tegen beter in geloofde ooit nog muziek te horen van Derrick May. Want Tristano mag een fascinerende muzikant zijn (luister Auricle Bio/On uit 2008) maar het grote nieuws is toch zijn samenwerking met technolegende Derrick May op vier nieuwe tracks. Nog veel te weinig gehoord om goed te kunnen plaatsen, maar het smaakt naar veel meer.

Ook zeer acceptabel:
Ricardo Villalobos & Oren Ambarchi - Hubris Variation
Prins Thomas – Principe del Norte en Principe del Norte Remixed
Tortoise – The Catastrophist
Zomby – Ultra
James Holden & Camilo Tirado/ Luke Abbott – Outdoor Museum of Fractals/555hz
Jean-Michel Jarre - Electronica 2: The Heart of Noise en Oxygene 3
Megadeth – Dystopia
Tiga – No Fantasy Required

Prima materiaal voor een jaarmix, maar sinds mijn definitieve overstap naar Ubuntu beschik ik niet meer over Traktor en ben ik nog steeds op zoek naar een acceptabel alternatief. Dus een playlist:

woensdag 7 december 2016

Make DJing Great Again*

Most of us succumb to the transformative appeal of club culture because we want something more out of life. The person we are on the dancefloor is someone we're not always in touch with, but is someone we wish we were. Out there, in the club—from the cramped basements miles away from civilization to the biggest dancefloors in the city—we want to believe that change is possible. The club, and the dancefloor specifically, is a place where we submit ourselves to provocation and challenge. It is a space for the most radical kinds of self-questioning.
Uit het artikel 'Dixon and the Rise of Conservative Club Culture', dat er al een hele tijd aan zat te komen. Niet dat Dixon er per se toedoet, en ik houd zelf niet zo van het gebruik van de stropop (hier de silent majority clubber) maar verder heeft de auteur het allemaal prima geanalyseerd. Bovendien kan die dancewereld wel een beetje kritische zeflreflexie gebruiken (iets waar de meeste deelnemers niet zo heel goed in zijn.)

* Eerlijk is eerlijk ik heb de titel geleend van een van de comments. Te goed om te laten liggen.